اعمال ایام فاطمیه؛ حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) از بزرگ‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام است که در ۲۰ جمادی‌الثانیه سال ۱۱ هجری قمری، پس از ۷۵ روز از وفات پدر بزرگوارش، پیامبر اسلام حضرت محمد (صلى‌الله‌عليه‌وآله)، به شهادت رسید. شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) نه‌تنها یک واقعه تلخ و دردناک برای مسلمانان، بلکه نقطه‌ای عطف در تاریخ اسلام و از برجسته‌ترین رخدادها در زندگی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به شمار می‌آید. در این بخش از تسکین ، به بررسی شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) و اعمال ایام فاطمیه پرداخته خواهد شد.
فضائل و شخصیت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)
حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) دختر پیامبر اسلام، حضرت محمد (صلى‌الله‌عليه‌وآله)، و حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) بود. او از نخستین کسانی بود که در سخت‌ترین شرایط همراه پدر خود بود. حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) به‌عنوان نمونه‌ای از تقوا، پاکدامنی، علم، فداکاری و دلسوزی در تاریخ اسلام شناخته می‌شود. در قرآن کریم نیز در آیه تطهیر (آیه 33 سوره احزاب) آمده است که اهل بیت پیامبر از هرگونه آلودگی پاک و طاهر هستند.
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در بسیاری از صحنه‌های تاریخی مانند غزوات، به ویژه غزوه احد، در کنار پدر بزرگوار خود حضور داشت و همواره مشوق پیامبر و دلسوزترین فرد برای او بود. وی همچنین در خانه و زندگی خانوادگی الگویی تمام‌عیار از صبر، ایثار و محبت بود.
شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) و دلایل آن
شهادت حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) موضوعی پیچیده و پر از نکات تاریخی است که در منابع مختلف اسلامی و شیعی به آن پرداخته شده است. تاریخ‌نگاران مسلمان در مورد علت شهادت آن حضرت نظرات مختلفی دارند، اما برخی از دلایل و علل عمده‌ای که به شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) منتهی شد عبارت‌اند از:
- فشارهای سیاسی بعد از وفات پیامبر اسلام
بعد از وفات پیامبر اسلام، برخی از صحابه و شخصیت‌های سیاسی در جامعه اسلامی تلاش کردند تا خلافت را از اهل بیت پیامبر، به‌ویژه حضرت علی (علیه‌السلام)، سلب کنند. حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) که مخالف این روند و ظلم به اهل بیت پیامبر بود، پس از آنکه از حق خود در فدک که از سوی پیامبر به او بخشیده شده بود، محروم شد، به شدت ناراحت و رنجیده خاطر بود. این مسئله موجب درگیری‌های زیادی میان حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و خلیفه وقت، ابوبکر، و عمر بن خطاب شد. فشارهای اجتماعی و سیاسی به حدی رسید که حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) در خانه خود تحت فشار و تهدید قرار گرفت و حتی در برخی منابع آمده است که در این ایام به او ضربه وارد شد. - حمله به خانه حضرت علی (علیه‌السلام)
یکی از وقایع تلخ که به شهادت حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) انجامید، حمله به خانه حضرت علی (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) توسط گروهی از مهاجمان در زمان خلافت ابوبکر بود. در منابع آمده است که این حمله باعث آسیب رسیدن به حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و به زمین افتادن او شد. برخی منابع اشاره دارند که این واقعه موجب ضربه خوردن به شکم حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و در پی آن سقط جنین او (محسن) شد. این اتفاقات به شدت بر روح و جسم حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) تأثیر گذاشت و زمینه‌ساز شهادت ایشان گردید. - شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) پس از ۷۵ روز از وفات پیامبر
حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) پس از شهادت پیامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله) در طول ۷۵ روز که به شدت از نظر جسمی و روحی آسیب دیده بود، به شدت دچار بیماری شد. او با وجود تمام رنج‌ها و فشارهای وارد شده به او، همچنان در دفاع از حق اهل بیت و پیامبر اسلام پافشاری کرد. در این مدت، او از مردم خواست تا از اهل بیت پیامبر حمایت کنند و یادآور شد که در جریان‌های سیاسی به ظلم و تجاوزی که به حقوق اهل بیت صورت گرفته، اعتراض داشت.
آثار شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)
شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) پس از سال‌ها زندگی پر از فداکاری و حمایت از پیامبر اسلام، تأثیرات عمیقی بر جامعه اسلامی گذاشت. این واقعه نشان‌دهنده عمق بی‌رحمی و نادیده گرفتن حقوق اهل بیت پیامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله) بود و در عین حال موجب شد تا محبت و ارادت مسلمانان به حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) بیشتر شود. عزاداری‌ها و سوگواری‌هایی که برای حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) برگزار می‌شود، گواهی بر اهمیت ویژه این شخصیت در تاریخ اسلام است.
شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) در حقیقت نقطه‌چین‌دار تاریخ اسلام است. این حادثه نه‌تنها یک حادثه غم‌انگیز بود بلکه زمینه‌ساز یک حرکت بزرگ اجتماعی و دینی شد که در آن، مسلمانان با آموزه‌های اهل بیت پیامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله) بیشتر آشنا شدند و با پیگیری خط اهل بیت، برای تحقق عدالت و حقیقت در جامعه اسلامی تلاش کردند.
اعمال ایام فاطمیه
ایام فاطمیه به ویژه در تاریخ شیعه از اهمیت زیادی برخوردار است. این ایام به یاد حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، دختر پیامبر اسلام، در ماه جمادی‌الاول و جمادی‌الثانیه برگزار می‌شود. فاطمیه دو دوره اصلی دارد: فاطمیه اول که به شهادت حضرت فاطمه در سال ۱۱ هجری (یا ۲۱ هجری قمری) تعلق دارد و فاطمیه دوم که مربوط به سالروز وفات حضرت زهرا است. در این ایام، مسلمانان به یاد حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) مراسم عزاداری و عبادات خاصی برگزار می‌کنند.
1. نماز فاطمیه
نماز فاطمیه یکی از اعمال مهم و ویژه این ایام است. در روایات آمده است که خواندن نماز خاصی در ایام فاطمیه بسیار پرفضیلت است. این نماز در شب‌های فاطمیه خوانده می‌شود. نماز فاطمیه ۲ رکعتی است که در هر رکعت بعد از سوره فاتحه، سوره “قل هو الله احد” (توحید) ۳ بار و سپس سوره “قل اعوذ برب الناس” ۳ بار خوانده می‌شود. این نماز به‌ویژه در شب‌های اول و سوم از فاطمیه توصیه شده است.
2. زیارت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)
یکی دیگر از اعمال مهم ایام فاطمیه زیارت حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) است. از آنجا که حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در مدینه دفن شده‌اند، زیارت آن حضرت در این ایام به‌ویژه مورد تاکید است. از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که زیارت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در این ایام، موجب بخشش گناهان می‌شود و آثار فراوانی دارد. زیارت‌نامه‌های مختلفی برای حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) وجود دارد که در این ایام خوانده می‌شود، از جمله زیارت “سلام‌الله‌علیها” و زیارت “السلام علیک یا فاطمه الزهرا”.
3. گریه و عزاداری
گریه برای حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) و برگزاری مجالس عزاداری از اعمال مهم این ایام است. عزاداری در این ایام نه‌تنها برای یادآوری مصیبت‌های حضرت فاطمه بلکه به‌عنوان نشانه‌ای از پیوند مسلمانان با اهل‌بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) انجام می‌شود. در مجالس عزاداری، مرثیه‌خوانی، ذکر مصیبت‌ها، و بیان فضائل حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) انجام می‌گیرد.
4. صدقه دادن
در ایام فاطمیه، دادن صدقه و کمک به نیازمندان نیز از جمله اعمال سفارش‌شده است. از آنجا که حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) به کارهای خیر و کمک به مستمندان اهمیت زیادی می‌دادند، پیروان ایشان نیز در این ایام با دادن صدقه و کمک به فقرا و نیازمندان به روح آن حضرت ادای احترام می‌کنند.
5. قرائت قرآن
در ایام فاطمیه، قرائت قرآن کریم نیز توصیه شده است. بسیاری از افراد در این ایام با افزایش تعداد صفحات قرآن که می‌خوانند، به برکت این ایام، از فیض و برکات معنوی آن بهره‌مند می‌شوند. یکی از کارهایی که در این ایام مورد توجه قرار دارد، قرائت سوره یس، سوره الواقعه، و سوره الرحمن است.
6. اعمال شب اول فاطمیه
در شب اول فاطمیه، انجام چند عمل ویژه توصیه شده است:
- نماز شب اول فاطمیه که شامل دو رکعت نماز است و در هر رکعت پس از سوره فاتحه، ۳ مرتبه سوره توحید و ۳ مرتبه سوره ناس خوانده می‌شود.
- زیارت حضرت فاطمه زهرا: در این شب، زیارت حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) از مهم‌ترین اعمال است که می‌تواند برکات زیادی داشته باشد.
7. اعمال شب سوم فاطمیه
شب سوم فاطمیه نیز همچون شب اول اهمیت ویژه‌ای دارد و اعمال مخصوصی در آن توصیه شده است:
- نماز شب سوم فاطمیه: در این شب نیز همانند شب اول، نماز خاصی که در آن ۳ بار سوره توحید و ۳ بار سوره ناس خوانده می‌شود، مستحب است.
- خواندن زیارت حضرت فاطمه زهرا: خواندن زیارت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در شب سوم از توصیه‌های مهم است.
8. مراسم سوگواری و موعظه
در ایام فاطمیه، برگزاری جلسات سوگواری و موعظه نیز مورد توجه قرار دارد. این مراسم‌ها معمولا با حضور روحانیون و بزرگان دین برگزار می‌شود و در آن‌ها ضمن یادآوری مصیبت‌های حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، به احکام دینی و اخلاقی نیز پرداخته می‌شود.
نتیجه‌گیری
اعمال ایام فاطمیه فرصتی است برای تقویت ارتباط با اهل‌بیت پیامبر اسلام و یادآوری مصیبت‌های حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها). از نماز و زیارت گرفته تا عزاداری و کمک به نیازمندان، همه این اعمال به‌منظور یادآوری فداکاری‌های حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) و تقویت روحیه دینی و معنوی در میان مسلمانان انجام می‌شود. این ایام برای شیعیان فرصتی است تا با انجام این اعمال، برکت و رحمت الهی را در زندگی خود جلب کنند.
پیشنهاد مطالعه
دعای شفای مریض و دعای سریع الاجابه
