ذکر سجده در نماز واجب و ذکر سجده واجب قرآن و سجده شکر بسیار با فضیلت است و هر ذکر معنا و خواص متفاوتی دارد در این بخش از تسکین بهترین ذکر سجده شرح داده شده است.
ذکر سجده در نماز
سجده بهترین و نزدیک‌ترین حالت بنده به آفریدگار است. انسان با ذکر سجده به خداوند نزدیک شده که نشان‌دهنده عظمت خداوند است. سجده نشانه خاکساری در برابر خداوند است و به معنی همرنگی با هستی است. امام علی در مورد سجده نماز می‌فرمائید: سجده اول یعنی از خاک و سر برداشتن از آن در زمره از خاک به دنیا آمدن است. سجده دوم به رمز مردن و به خاک خفتن است و سربرداشتن از آن در زمره از قبر در قیامت و محشور شدن است، این مضمون در این آیه این است که شما را از خاک آفریدیم و به خاک برمی‌گردانیم از خاک بیرون می‌آوریم.
حکمت دو بار سجده رفتن در هر رکعت
امام علی (ع) در هر رکعت دو بار به سجده می‌رفت و می‌فرماید: سجده اول یعنی این که از خاک هستیم و سر برداشتن از سجده به معنی به دنیا آمدن از خاک است. سجده دوم رمز مردن و به خاک خفتن است و سر برداشتن از آن رمز برخاستن از قبر در قیامت و محشور شدن است. این دو مصداق به این معنی است که شما را از خاک آفریدیم و بار دیگر از خاک بیرونتان می‌آوریم. پایه اصلی سجود گفتن تکرار سه مرتبه «سبحان الله» و یا تکرار یک‌بار ذکر « سبحان ربی الاعلی و بحمده» است. بهتر است در ابتدا یکی از این دو ذکر و صلوات را بگوییم و در صورت تمایل دعای دیگری را بگویید. در سجده آخر باید ذکر سجده خوانده شود که می‌توان به موارد ذیل اشاره داشت:
- یا لطیف اِرحم عبدک ضعیف، یا جلیل اِرحم عبدک الذلیل: ای خدای مهربان به بنده ضعیف خودت رحم کن، ای پروردگار بزرگ، به بنده ذلیلت رحم کن.
- یا ولی العافیه، اسئلک العافیه، عافیه الدّین و الدنیا و الاخره، بجاهِ محمّـد و عترته الطاهره صلواتک علیهم اجمعین: ای پروردگار صاحب عافیت از تو عافیت برای دین، دنیا و آخرتم میطلبم. به عظمت و جاه و جلال محمد و عترت پاکش که درود تو بر همه آنها بلد.ا
- اللهم اِنی اَسئلک الراحة عند الموت والمغفرة بعد الموت والعفو عند الحساب: پروردگار از تو راحتی در هنگام مرگ می‌خواهم.
- یا من له الدنیا و الاخره اِرحم من لیسَ له الدنیا و الاخره: ای کسی که مالک دنیا و آخرتی هستی رحم کن بر کسانی که نه دنیا دارد نه آخرت.
- رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک الاعزّ الاجلّ الاکرم: پروردگارا مرا بیامرز و رحم کن که تو عزیز و بزرگوار هستی
- یا خیر المسوولین و یا خیر المعطین، الرزقنی و ارزق عیالی من فضلک فاِّنک ذوالفضل العظیم: ای بهترین سؤال شدگان و ای بهترین پاسخ دهنده و بخشندگان، به من روزی بده که تو صاحب فضل عظیم هستی.
ذکر سجده واجب
ذکر و دعای اصلی سجده در نمازهای واجب و مستحبی به گفتن سه بار سبحان‌الله و یا یک مرتبه ذکر سبحان ربی الاعلی و بحمده است، اگر قصد خواندن دعای سجده را دارید در ابتدا یکی از این دو ذکر و صلوات را گفته و سپس دعای سجده را مدنظر را بگویید. امام صادق (ع) فرمودند: نماز شامل رکوع، سجود و تفاوتی میان این دو وجود ندارد، رکوع عمل شخص ایستاده و سجده عمل شخص نشسته است نماز نشسته نصف نماز ایستاده است که باید عمل نشسته و چندان شود تا با عمل ایستاده برابری کند به همین دلیل سجده تکرار میشود. هنگامی که رسول خدا(ص) به معراج رفت با دیدن عظمت پروردگار به سجده رفت و زمانی که سر به سجده برداشتند بار دیگر عظمت پروردگار را دید به همین جهت دو سجده در نماز واجب است.
شخصی از امام علی(ع) پرسید: معنای دو سجده در نماز چیست؟ آن حضرت فرمود: سجده اولی به این معناست که وقتی سر بر خاک می‌گذاری می‌گویی خدایا! از همین خاک مرا خلق کردی و سپس به همین خاک مرا بر می‌گردانی.
چرا خواندن قرآن در رکوع و سجود مکروه است؟
خواندن قرآن در رکوع و سجود به دلایل مختلفی کراهت دارد و در روایاتی از آن نهی شده است امام علی (ع) می فرماید: به چند نفر نباید قرآن تلاوت کنند:
- رکوع کننده و سجده کننده در نماز
- کسی که در دست‌شویی و حمام است
- کسی که جنب است و زنی که عذر شرعی دارد.
دعاهایی که در سجده آخر نماز خوانده میشود یکی از مستحبات سجده است که چندین حدیث و دعای سفارش شده را در بر می‌گیرد. امام علی (ع) در خصوص دعای سجاد نماز فرموده:
لَا قِرَاءَةَ فِی رُکوعٍ وَ لَا سُجُودٍ إِنَّمَا فِیهِمَا الْمِدْحَةُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ الْمَسْأَلَةُ فَابْتَدِءُوا قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ بِالْمِدْحَةِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ اسْأَلُوا بَعْدُ
خواندن حمد و سوره در رکوع و سجده لازم نیست زیرا در رکوع فقط مدح خدا ذکر شده است، ابتدا مرح و ستایش خدا و سپس دعا کنید.
متن دعای سجده آخر نماز
- یا ولی العافیه، اسئلک العافیه، عافیه الدّین و الدنیا و الاخره، بجاهِ محمّـد و عترته الطاهره صلواتک علیه اجمعین
- یا لطیف اِرحم عبدک ضعیف، یا جلیل اِرحم عبدک الذلیل
- اللهم اِنی اَسئلک الراحة عند الموت والمغفرة بعد الموت والعفو عند الحساب
- یا من له الدنیا و الاخره اِرحم من لیسَ له الدنیا و الاخره
- رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک الاعزّ الاجلّ الاکرم.
- یا خیر المسوولین و یا خیر المعطین، الرزقنی و ارزق عیالی من فضلک فاِّنک ذوالفضل العظیم
دعای سجده شکر
ذکر سجده شکر هر گونه ذکر و دعایی را در بر می‌گیرد که دعاهای بسیاری برای سجده شکر ذکر شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره داشت: امام رضا (ع) می فرمایند:
اگر می‌خواهی صد مرتبه «شُکراً شُکراً» بگو و اگر می‌خواهی صد مرتبه «عَفواً عَفواً». (شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج1، ص332)
امام صادق(ع) می‌فرمایند:
نماز گزار بعد از نمازهای واجب باید شکر گذار و سپاسگذاار خداوند باشد و برای توفیقی که در آدی واجباتش به او عنایت شده سجده کند و سه بار ذکر “شُکراً لِلّه” تکرار کند.( شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، 1413 ق، ج 1، ص 333)
دعای سجده شکر برای حاجت
کلینی به سند معتبر روایت کرده است مردی به حضرت صادق(ع) شکایت کرد که کنیزی دارم که علیل است، حضرت فرمود:
پس از هر نماز واجب در ذکر سجده شکر بگوید:«یا رؤوف یا رحیم، یا ربّ یا سیدی» آنگاه حاجت خود را بطلبد.
روایت شده است که امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) در سجده شکر بسیار می‌گفتند
اَسْألُک الرّاحَةَ عِنْدَ الْمَوتِ وَ الْعَفْوَ عِندَ الْحِسابِ. ( قمی، مفاتیح الجنان، ص 99-102)
ذکر سجده واجب قرآن
ذکر سجده واجب قرآن و دعایی که در سوره‌های سجده واجب است به شرح زیر می‌باشد:
لا اله الّا اللّٰهُ، حقّاً حقّاً، لا اله الّا اللّٰهُ ایماناً و تصدیقاً، لا اله الّا اللّٰهُ، عبودیةً و رقّاً، سجدتُ لک یا ربِّ تعبّداً و رقّاً، لامستنکفاً و لامستکبِرًا بَلْ انَا عبدٌ ذلیلٌ خائفُ مستجیٖرٌ.
ذکر سجده زیارت عاشورا
اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاکِرِینَ لَکَ عَلَی مُصَابِهِمْ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی عَظِیمِ رَزِیَّتِی اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی شَفَاعَةَ الْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَکَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَیْنِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَیْنِ علیه السلام
معنی دعای یا ولی العافیه در سجده
دعای سجده ی آخر نماز
بسیار به این مورد برخورده ایم که در سجده آخر متوجه میشویم که پس از ذکر سجده دعاهایی خوانده میشود. در ذیل به برخی از این دعاها اشاره میکنیم که میتوانید به عنوان دعای سجده آخر بخوانید.
یا لطیف اِرحم عبدک ضعیف، یا جلیل اِرحم عبدک الذلیل:
ای خدای مهربان به بنده ضعیفت رحم کن،ای خدای بزرگ ،به بنده ذلیلت رحم کن.
یا ولی العافیه، اسئلک العافیه، عافیه الدّین و الدنیا و الاخره، بجاهِ محمّـد و عترته الطاهره صلواتک علیه اجمعین: ای خدای صاحب عافیت از تو عافیت میطلبم برای دین و دنیا و آخرتم. به عظمت و جاه و جلال محمد وعترت پاکش که درود تو بر همه آنها باد.
اللهم اِنی اَسئلک الراحه عند الموت و المغفره بعد الموت و العفو عند الحساب:
پروردگارا از تو راحتی هنگام مرگ و بخشش پس از مرگ و گذشت هنگام محاسبه اعمال را طلب می کنم.
یا من له الدنیا و الاخره اِرحم من لیسَ له الدنیا و الاخره:
ای کسی که مالک دنیا وآخرتی، رحم کن بر کسی که نه دنیا دارد نه آخرت.
رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک الاعزّ الاجلّ الاکرم:
پروردگارا بیامرز و رحم کن ودر گذر از آنچه (از من میدانی) بدرستی که توعزیز و بزرگوار و کریمی.
یا خیر المسوولین و یا خیر المعطین، الرزقنی و ارزق عیالی من فضلک فاِّنک ذوالفضل العظیم:
ای بهترین سؤال شدگان و ای بهترین پاسخ دهنده و بخشندگان، به من وعیالم از فضل خود روزی بده. بدرستی که توصاحب فضل عظیم هستی.
